Παρασκευή 1 Μαρτίου 2024

Hegel: Αστική κοινωνία και το σύστημα αναγκών



 

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ


1. Ο Φρίντριχ Χέγκελ (1770-1831) είναι ο πρώτος που έθεσε συστηματικά το ζήτημα της ικανοποίησης των ανθρώπινων αναγκών. Σίγουρα, η φιλοσοφία δεν  ήταν ποτέ εντελώς ξένη ως προς το ζήτημα αυτό. Στο πλαίσιο της ιστορίας της φιλοσοφίας, ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) αφιερώνει σελίδες στα οικονομικά, συχνά πολύ διαφωτιστικές, που θα αποτελέσουν τη βάση ενασχόλησης με τέτοια ζητήματα σπουδαίων μεσαιωνικών στοχαστών, όπως π.χ. ο Θωμάς ο Ακινάτης (1225-1274). Στη νεότερη εποχή, η φιλοσοφία από τον Thomas Hobbes (1588-1679) έως τον Jean Jacques Rousseau (1712-1778), σκέφτεται την πολιτική σε σχέση με την οικονομία. Αλλά ο Χέγκελ είναι εκείνος που κάνει αυτό το ερώτημα ένα από τα βασικά στοιχεία της φιλοσοφίας του Δικαίου και μια θριαμβευτική φάση προόδου του πνεύματος. Εκκινώντας από την αστική κοινωνία των πολιτών επιχειρεί να εξηγήσει φιλοσοφικά τις τρεις βαθμίδες της, οι οποίες αποτελούν τον υποστασιακό χαρακτήρα αυτής της κοινωνίας.

Τρίτη 6 Φεβρουαρίου 2024

Πλάτων: πώς γίνεται κανείς φιλόσοφος;



 

ΠΛΑΤΩΝ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;


1. Τοποθετώντας την φιλοσοφία στην κατηγορία των ανθρώπινων αγαθών, ο Πλάτων τη χαρακτηρίζει ως το ύψιστο Αγαθό, που δώρισαν οι θεοί στους ανθρώπους:


«Ουδέν μεγαλύτερο αγαθό ούτε υπήρξε ούτε θα υπάρξει ποτέ  στο ανθρώπινο γένος ως δώρο των θεών» (Τίμαιος, 47b).

Η θέση του Πλάτωνος σχετικά με τη φιλοσοφία δεν είναι αυτή της γνώσης, της σοφίας, αλλά της αγάπης ή της επιθυμίας, του έρωτος της σοφίας:


«Γι’ αυτό ακριβώς μπορούμε τώρα να πούμε ότι οι ήδη σοφοί δεν φιλοσοφούν, είτε είναι θεοί είτε άνθρωποι» (Λύσις, 218a).

Τρίτη 23 Ιανουαρίου 2024

Nietzsche: Ο Υπεράνθρωπος και ο άνθρωπος


 

Fr. Nietzsche

1844-1900 

Ο Ζαρατούστρα κατεβαίνει στους ανθρώπους


 «Η δική μου φόρμουλα για το μεγαλείο σε έναν άνθρωπο είναι το amor fati: ότι κανείς δεν θέλει να είναι τίποτα άλλο από αυτό που είναι, ούτε στο μέλλον, ούτε στο παρελθόν, ούτε σε όλη την αιωνιότητα».

                                              Ecce Homo, «Γιατί είμαι τόσο έξυπνος», 10 

§1

Ως γνωστόν, στον πρωταρχικό Πέρση Ζαρατούστρα βρίσκουμε να επινοεί την έννοια του καλού και του κακού ως έναν αιώνιο πόλεμο ανάμεσα στα αντίθετα. Από την πλευρά του ο Νίτσε, στον δικό του Ζαρατούστρα μοχθούσε να δείξει ότι πρέπει να υπερβούμε τις έννοιες του καλού και του κακού. Για τον φιλόσοφο, ο ιστορικός Ζαρατούστρα αντιπροσωπεύει αυτό που μπορεί να επιτευχθεί μέσω της βούλησης για δύναμη, και η πεποίθησή του ότι κάθε άτομο είναι υπεύθυνο για τη μοίρα του είχε χτυπήσει τη χορδή του Νίτσε.

Τρίτη 9 Ιανουαρίου 2024

Τι είναι η πλατωνική φιλοσοφία;




 

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

 1. Η παρουσία του Σωκράτη

     Είναι αλήθεια πως  ο Πλάτων επηρεάστηκε τόσο βαθιά και καθοριστικά από τον Σωκράτη, ως το κατ’ εξοχήν πρόσωπο της φιλοσοφικής πράξης, ώστε αποφάσισε να αφοσιωθεί αποκλειστικά και πλήρως στη φιλοσοφία. Ο κύριος επομένως χαρακτήρας της φιλοσοφικής εργασίας του Πλάτωνα έχει ως αρχή και βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της φιλοσοφικής δραστηριότητας του Σωκράτη. Εξάλλου, πριν από τον Πλάτωνα, δεν υπήρχε άλλο σημαίνον φιλοσοφικό πρόσωπο σαν τον Σωκράτη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της διδασκαλίας του. Όλα τούτα βέβαια δεν σημαίνουν ότι μπορεί να αποδοθεί όλη η φιλοσοφική διαδρομή και δραστηριότητα του Πλάτωνα στον Σωκράτη. Αναμφίβολα, τα τυπικά και θεμελιώδη χαρακτηριστικά της πλατωνικής σκέψης δεν έχουν καμιά σχέση με το γράμμα της σωκρατικής διδασκαλίας. Από την άλλη πλευρά πάλι, ο Πλάτων δεν παύει να ανιχνεύει διαρκώς τη ζωτική σημασία του έργου και της μορφής του Σωκράτη. Και προς τούτο δεν διστάζει να προχωρήσει πέρα ​​από την ορισμένη κληρονομιά που «κληρονόμησε» από τον δάσκαλο, διατυπώνοντας αρχές και θεωρίες που ο Σωκράτης, είναι αλήθεια, δεν είχε διδάξει ποτέ, αλλά που θέλουν να εκφράσουν αυτό που ο ίδιος ενσάρκωσε. Υπό ένα ευρύ πνεύμα, συνεπώς, θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς βάσιμα ότι η πλατωνική έρευνα τείνει εν πολλοίς να λάβει τη μορφή μιας δυναμικής ερμηνευτικής της φιλοσοφικής προσωπικότητας του Σωκράτη.

Κυριακή 31 Δεκεμβρίου 2023

Οι Προσωκρατικοί ως φιλόσοφοι

 

Προσωκρατικοί: Θεωρία και πράξη 

§1. Πρώτα-πρώτα πρόκειται για μια ονομασία, που καλύπτει την αρχική ιστορική φάση της ελληνικής φιλοσοφίας μέχρι την εποχή του Σωκράτη. Ως όρος ιστορικής εποχής, δεν παραπέμπει σε μια συστηματικά ομοιόμορφη δομή σκέψης, αλλά κυρίως σε μια εξαιρετικά διαφοροποιημένη και ποικιλόμορφη δομή, η οποία αποκτά μόνο έναν ορισμένο βαθμό σαφήνειας λόγω της σχεδόν παντελούς έλλειψης παραδοσιακών πρωτογενών πηγών. Η προσωκρατική φιλοσοφία δεν αναδύθηκε στην Αττική, στην καρδιά του ελληνικού στοχασμού, αλλά στις αποικίες της Μικράς Ασίας, της Κάτω Ιταλίας και της Θράκης, που ήταν πολιτιστικά ανώτερες από την πατρίδα εκείνη την εποχή. Η προσωκρατική σκέψη αφήνει πίσω της τη μορφή του μύθου και προσλαμβάνει βήμα προς βήμα μια μορφή εννοιολογικής σκέψης, που δεν ασχολείται πλέον με προσωποποιήσεις θεϊκών αρχέγονων όντων, αλλά αναζητεί μια πρώτη λογική αρχή, την αρχή όλων των όντων, γι' αυτό και αυτές οι απαρχές της ελληνικής σκέψης μπορούν να χαρακτηριστούν φυσική φιλοσοφία. Αυτή η αρχή θεωρήθηκε αρχικά ως υλική, π.χ. ως νερό στον Θαλή, ως αέρας στον Αναξιμένη, αλλά στη συνέχεια απέκτησε μια ολοένα και πιο αφηρημένη δομή, π.χ. ως άπειρο  στον Αναξίμανδρο, ως αριθμός στον Πυθαγόρα, ως φωτιά στον Ηράκλειτο, ως το αδιαίρετο άτομο στον Δημόκριτο.

Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου 2023

I. Kant: η καλή βούληση ως άγγελμα βίου



                                        Ιμμάνουελ  Καντ

1724–1804

                                 Λόγος και καλή βούληση

§1

Το μόνο πράγμα που υπάρχει, μέσα ή έξω από τον κόσμο, και είναι καλό χωρίς επιφυλάξεις και περιορισμούς, δεν είναι άλλο από μια καλή βούληση. Έτσι περίπου αρχίζει τη συζήτηση για την καλή βούληση ο Καντ στο βιβλίο του: Τα θεμέλια της μεταφυσικής των ηθών (βλ. ελλην. μτφρ. Γ. Τζαβάρα, εκδ. Δωδώνη). Το εν λόγω βιβλίο, στην περιοχή της ηθικής φιλοσοφίας, λογίζεται ισάξιο της Πολιτείας του Πλάτωνα, καθώς και των Ηθικών του Αριστοτέλη. Περιεκτικά, αλλά με βάθος νοημάτων και σαφή λόγο διερευνά τα κατά Λόγο (θεωρητικό και πρακτικό) δυνατά ηθικά θεμέλια, με ορίζοντα πάντοτε τον ηθικό νόμο και τη φωταγώγηση, ως εκ τούτου, της ύψιστης αρχής της ηθικότητας. Τι μας λέει λοιπόν, ευθύς εξαρχής, ο Καντ για την καλή βούληση; Πως μια καλή βούληση, φιλοσοφικά-Λογικά ιδωμένη και όχι απλώς καθημερινά-εμπειρικά, είναι καλή κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις. Τούτο σημαίνει ότι η βούληση συνυφαίνεται με κάτι το ανυπόθετα, το απόλυτα καλό· ένα καλό που δεν εξαρτάται υποχρεωτικά από άλλα πράγματα ή πάλι δεν προϋποθέτει κάποια σχέση μαζί τους.

Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου 2023

Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία: Διαλεκτική Φιλίας και Έρωτος





Φιλοσοφία του Έρωτος: θεμελιώδεις έννοιες

Ι. ἐραστς και ρωμένος

1. Πρόκειται για δυο έννοιες, που διακρίνονται σαφώς μεταξύ τους και έχουν μεγάλη σημασία για τον ελληνικό πολιτισμό. Ο  ραστς είναι ο ενήλικας που έχει ενεργό λειτουργία, τόσο από την άποψη της αγωγής και καθοδήγησης του αγαπημένου (ρωμένου), που είναι ακόμα αγόρι,  όσο και από σεξουαλική άποψη. Αυτή η σχέση επομένως δεν είναι μεταξύ ίσων και οι ρόλοι δεν είναι εναλλάξιμοι. Σε πολλά κείμενα του Πλάτωνα υπογραμμίζεται ότι ο αγαπημένος πρέπει να είναι ένα αγόρι που δεν έχει ακόμη αφήσει μούσι, δηλαδή δεν πρόκειται να θεωρηθεί ακόμη ενήλικος.